recirculatie of afvoer naar buiten

Recirculatie of afvoer naar buiten? Pro’s en contra’s !

Nieuwbouwwoningen zijn tegenwoordig sterk geïsoleerd en luchtdicht, waardoor ventilatie gecontroleerd plaatsvindt. Echter, er is opnieuw aandacht nodig voor kookafzuiging. In deze publicatie worden oplossingen beschreven waarbij gezondheid, comfort en energiezuinigheid worden gecombineerd.

 

Het Bouwbesluit

Het huidige Bouwbesluit (2012) vereist dat een ruimte met een kooktoestel voorzien moet zijn van ventilatie met een capaciteit van minimaal 75 m³/uur (21 dm³/s). Deze eis ging impliciet uit van een gesloten keuken en koken op aardgas. Nieuwe inzichten op het gebied van luchtverversing in energiezuinige nieuwbouwwoningen rechtvaardigen een herziening van deze normen. TNO stelt voor om de eis voor kookafzuiging in de bouwregelgeving aan te passen naar een adviescapaciteit van 300 m³/uur, waarbij effectieve verwijdering van fijnstof leidend is.

Belangrijke aandachtspunten voor betere kookveldafzuiging

Bij het verbeteren van kookafzuiging zijn er verschillende aspecten waarop gelet moet worden:

 

Fijnstof: Meer dan de helft van de blootstelling aan fijnstof (PM2,5) binnenshuis komt van bronnen zoals bakken, braden en grillen. Een goede kookafzuiging vangt fijnstof af en zorgt daarmee voor gezonde lucht.

 

Geur: Bewoners ervaren vaak dat etensluchten te lang blijven hangen. Kookafzuiging moet ervoor zorgen dat geurtjes snel en effectief verdwijnen.

 

Vocht: Koken brengt vocht in de lucht. Een goede afvoer voorkomt condensatie op koude oppervlakken en mogelijke schimmelvorming.

 

Energie: Directe luchtafvoer leidt tot warmteverlies, niet alleen wanneer de afzuigkap in gebruik is, maar vaak ook in ruststand. Een goede kookafzuiging beperkt dit verlies.

 

Verse lucht: Afvoer van kooklucht naar buiten moet gepaard gaan met voldoende aanvoer van verse lucht. Tocht moet daarbij worden vermeden, wat vaak een aparte voorziening vereist.

 

Geluid: Mensen zetten de kookafzuiging soms op een lagere stand als deze veel geluid maakt. Het hele systeem moet daarom zo stil mogelijk zijn.

 

Er zijn in theorie drie basisprincipes voor kookafzuiging:

1)Directe luchtafvoer naar buiten.

2)Luchtafvoer via het ventilatiesysteem.

3)Luchtreiniging en recirculatie van kooklucht.

 

Directe luchtafvoer naar buiten

Een afzuigkap met directe luchtafvoer naar buiten is een effectieve manier om kooklucht af te voeren. Er zijn verschillende methoden om het warmteverlies te beperken en energieverlies te minimaliseren.

Een van de mogelijkheden is het isoleren van de doorvoer en het gebruik van een geïsoleerde klep die automatisch opent en sluit. Een voorbeeld van zo’n klep is de Compair Thermobox van de firma Naber. Deze klep bestaat uit drie vlinderkleppen die magnetisch gesloten blijven en pas openen wanneer de afzuigkap een druk van 60 Pa bereikt. Door de drievoudige structuur ontstaan er twee afgesloten luchtkamers, wat zorgt voor thermische isolatie in de afvoerbuis met een U-waarde van ongeveer 2,2 W/m²K.

Een andere optie is het gebruik van een geïsoleerde muurdoorvoer, zoals die wordt aangeboden door Berbel. Deze muurdoorvoer is speciaal ontworpen voor gebruik met Berbel afzuigkappen. De doorvoer opent en sluit automatisch wanneer de afzuigkap aan of uit wordt gezet. In gesloten toestand heeft de muurdoorvoer een U-waarde van circa 0,95 W/m²K.

Het gebruik van geïsoleerde kleppen of muurdoorvoeren helpt aanzienlijk bij het verminderen van energieverlies wanneer de afzuigkap niet in gebruik is. Dit draagt bij aan het beperken van het totale warmteverlies en bevordert de energie-efficiëntie.

Afvoer naar buiten? Zorg voor voldoende toevoer van verse lucht

Wanneer lucht via de afzuigkap naar buiten wordt afgevoerd, is het belangrijk om een gelijke hoeveelheid verse lucht toe te voeren om onderdruk in de woning te voorkomen.

In woningen met mechanische ventilatie en gevelroosters (C-systemen) is er over het algemeen voldoende luchttoevoer in de keuken. Echter kan de luchtstroom van de afzuigkap leiden tot tocht of fluitende geluiden door de roosters en openingen in deuren. Vooral tijdens het stookseizoen kan dit leiden tot ongemak door koude tocht.

In woningen met balansventilatie (D-systemen) ontbreken vaak ventilatieroosters en soms zelfs een bovenraampje. In deze gevallen moeten bewoners tijdens het koken een draai-kiepraam of deur openzetten. Echter, bij koud weer of sterke wind laten bewoners dit vaak achterwege. Bovendien blijft het bovenraampje na het koken vaak openstaan. Soms kan de toevoer van verse lucht de luchtstroming van de afzuigkap verstoren, waarbij verse lucht direct weer wordt afgezogen en de kooklucht in de keuken blijft hangen.

Combinatie toe en afvoer systemen

De Compair Bixo Balance, geleverd door Naber, is een systeem dat geveldoorvoeren bevat voor zowel het afvoeren van kooklucht als het aanvoeren van verse lucht. Deze geveldoorvoeren zijn uitgerust met een textielmembraan dat door middel van een elektromotor kan worden opgerold en geopend. Wanneer het membraan is opgerold, zijn de buizen afgesloten. De luchtkamers in het opgerolde membraan zorgen voor thermische isolatie met een U-waarde van 0,8 W/m²K. Door middel van een elektrisch schakelsysteem worden de membranen geopend zodra de afzuigkap wordt ingeschakeld.Alle Naber producten zij via onze website aan te vragen !

Kookplaat afzuiging met afvoer naar buiten

Bij het koken op inductie is het mogelijk om afzuiging via het werkblad te realiseren met een directe afvoer naar beneden. Hoewel dit ingaat tegen de natuurlijke convectie, is het haalbaar omdat kooklucht bij inductie langzamer stijgt dan bij koken op gas. Voor deze methode is echter een grotere luchtvolumestroom vereist, minimaal 400 m³/uur. Meestal wordt downdraft afzuiging gecombineerd met recirculatie, maar er zijn ook mogelijkheden om de afvoerleiding onder de vloer, via de kelder of door de kruipruimte te leiden. Het wordt sterk afgeraden om kooklucht naar de kruipruimte af te voeren, omdat dit leidt tot ophoping van verontreinigingen en het aantrekken van ongedierte.

Naber biedt een luchtafvoerbuis voor downdraft afzuiging die gecombineerd kan worden met de Compair Thermobox. Deze afvoerbuis loopt door de kruipruimte en heeft een uitlaat aan de gevel of vrijstaand direct naast de gevel. De uitstroomopening is voorzien van een condenswaterafvoer.

Tilmar Bouwspecials levert ventilatieschachten in verschillende uitvoeringen die ook geschikt zijn voor kookplaten met afzuiging. In de afvoerbuis die door de kruipruimte loopt, is een aparte terugslagklep nodig.

Vanwege de grotere volumestroom is het warmteverlies bij downdraft afzuiging met directe afvoer naar buiten groter dan bij een traditionele afzuigkap (updraft). Daarnaast vereist de toevoer van verse lucht nog meer aandacht en ruimte

Afvoer naar buiten in appartementsgebouwen

In appartementsgebouwen is het vaak niet mogelijk om een directe geveldoorvoer te realiseren om verschillende redenen. Een directe afvoer naar buiten is alleen haalbaar met een apart stijgkanaal dat door het dak loopt. In laagbouw is dit meestal nog wel mogelijk, eventueel met ondersteuning van een dakventilator om voldoende onderdruk in het stijgkanaal te creëren. Een belangrijk aandachtspunt is het voorkomen van geluidsoverdracht en verspreiding van kookgeuren tussen de appartementen die het stijgkanaal delen. In hoogbouw is een directe afvoer van kooklucht naar buiten geen optie vanwege de te hoge drukopbouw in het stijgkanaal, wat de werking zou belemmeren. De enige alternatieven in dat geval zijn een maximale of verhoogde afvoer via een ventilatie-unit en/of recirculatie.

 

Regelgeving voor de plaatsing van een Geveldoorvoer

 Volgens het Burgerlijk Wetboek (het burenrecht) is het niet toegestaan voor eigenaren van een perceel om overlast te veroorzaken voor de eigenaren van aangrenzende percelen door het verspreiden van stank, rook of gassen. Daarom is het niet altijd mogelijk om zomaar overal een geveldoorvoer voor kookafzuiging te plaatsen.

Het Bouwbesluit (artikel 3.33, lid 3) vereist dat de afstand tussen de uitmonding van een ventilatiesysteem en de perceelgrens minimaal twee meter bedraagt.

Naloopstand kookplaat met afzuiging ingeval van recirculatie een must

Vaak wordt bewoners geadviseerd om de kookafzuiging nog 20 minuten aan te laten staan na het koken. Maar waar komt dat advies eigenlijk vandaan?

Een effectieve kookafzuiging zorgt ervoor dat geurtjes en verontreinigingen direct worden afgevoerd zodra ze vrijkomen tijdens het koken. Zodra je klaar bent met koken, is er geen sprake meer van kooklucht die afgevoerd hoeft te worden. Daarom is het niet noodzakelijk om de afzuiging nog 20 minuten aan te laten staan.

Bij een kookafzuiging die net aan de minimale eisen van het Bouwbesluit voldoet (75 m3/uur), wordt slechts een deel van de kooklucht direct afgezogen. Er blijft ook kooklucht in de keuken hangen die zich vermengt met de omgevingslucht. In een kleine gesloten keuken van 10 m2 wordt de luchtinhoud één keer volledig ververst wanneer de afzuigkap 20 minuten aanblijft na het koken.

De betere kookplaten met afzuiging, zoals de BORA kookplaat met afzuiging,  hebben een automatische naloopstand. Deze start als het kookproces is geëindigd, super handig dus.

In grotere of open keukens heeft het laten nalopen van de afzuiging gedurende 20 minuten nauwelijks effect

 

Afzuiging via het ventilatiesysteem van de woning

Kooklucht kan in principe worden afgevoerd via het ventilatiesysteem. Dit geldt met name voor balansventilatie met warmteterugwinning (type D), waarbij het tevens mogelijk is om warmte terug te winnen. Belangrijke aandachtspunten hierbij zijn de capaciteit van de kookafzuiging en het voorkomen van verontreiniging van het ventilatiesysteem.

Koken zonder afzuigkap komt met name voor in sociale huurwoningen, waar standaard keukenblokken vaak zonder afzuigkap worden geleverd. Het afzuigventiel in de keuken heeft volgens het Bouwbesluit een minimale capaciteit van 75 m3 per uur. Zonder afzuigkap wordt de kooklucht volledig via dit ventiel afgevoerd. Echter, dit is vaak onvoldoende om kooklucht en fijnstof effectief af te voeren, zoals zowel de praktijk als simulaties aantonen. Met name in goed afgedichte woningen blijft fijnstof soms urenlang hangen

 

Om de effectiviteit te vergroten, kan een motorloze afzuigkap worden aangesloten op het ventilatiesysteem, waarbij het afzuigpunt zich in de keuken bevindt. Het is essentieel dat de bewoner tijdens het koken de ventilatie op de hoogste stand zet. Hiervoor is een ventilatiesysteem met een goede standenschakelaar en timer nodig. Het is ook mogelijk om de regeling van de ventilatie te koppelen aan de schakeling van de afzuigkap en/of de kookplaat. Om optimaal te profiteren van de beperkte afzuigcapaciteit van het ventilatiesysteem, hebben enkele fabrikanten speciale afzuigkappen ontwikkeld.

Oplossingen door Fabrikanten 

Zehnder levert een motorloze afzuigkap met randafzuiging die het afzuigrendement verhoogt. Deze afzuigkap werkt alleen bij koken op gas en wordt veel gebruikt in huurappartementen in de sociale woningbouw. Een hoogwaardig vetfilter is essentieel voor een goede werking.

Novy heeft in samenwerking met Itho Daalderop een motorloze afzuigkap ontwikkeld die extra recirculatielucht uit de keuken aanzuigt en langs de rand naar beneden blaast, waardoor er een luchtgordijn rondom de kookplaat ontstaat. Volgens de fabrikant verhoogt dit het afzuigrendement. Ook hier is een hoogwaardig vetfilter belangrijk.

ATAG levert de Duo Logic HR afzuigkap. Dit is een hybride systeem waarbij afzuiging via het ventilatiesysteem is gecombineerd met de techniek van een recirculatieafzuigkap. In de lage stand wordt de kap (zonder motor) via het ventilatiesysteem afgezogen. In de hoge stand schakelt een interne motor in. De lucht die niet via het ventilatiesysteem wordt afgevoerd, wordt gerecirculeerd en door een fijnstof- en geurfilter teruggebracht in de keuken. Deze oplossing is niet geschikt voor gebruik bij koken op gas (net als volledige recirculatie).

Integratie van afzuiging en ventilatie

Bij een geïntegreerd systeem voor ventilatie en kookafzuiging wordt de afzuigkap via een apart kanaal verbonden met de ventilatie-unit. Bovendien zijn de regelingen van de ventilatie en de afzuigkap gekoppeld.

Het ventilatiesysteem zorgt op de gebruikelijke manier voor luchtverversing in huis via de toe- en afvoerventielen. Zodra de afzuigkap wordt ingeschakeld, schakelt het systeem over naar de kookstand. Op dat moment worden enkele afzuigventielen gesloten en wordt een groter deel van de afzuigcapaciteit van de ventilatie-unit gebruikt voor de kookafzuiging. Bovendien wordt de warmte uit de kooklucht teruggewonnen via de warmteterugwinning (wtw) van het ventilatiesysteem. Een extra voordeel is de praktisch geluidloze werking van de afzuigkap

 Luchtreiniging en recirculatie

Een alternatieve aanpak is het afzuigen van kooklucht, het reinigen ervan en vervolgens terugbrengen in de keuken. Hierbij zijn geen gevelopeningen nodig voor de afvoer van kooklucht en de toevoer van verse lucht. Om het effect van een recirculatiekap te vergroten, zijn specifieke oplossingen vereist. De kwaliteit van de filters en de discipline van bewoners om deze regelmatig schoon te maken of te vervangen zijn belangrijke voorwaarden om dit systeem optimaal te laten functioneren.

Filters benodigd voor efficiënte reiniging

Bij kookafzuiging met recirculatie wordt kooklucht gefilterd om het te reinigen. De aanwezigheid van hoogwaardige filters en het regelmatige onderhoud ervan zijn cruciaal voor een effectieve luchtreiniging. Het vermogen van het systeem blijft echter altijd beperkt. De meeste recirculatiesystemen maken gebruik van koolstoffilters, die kookgeuren kunnen neutraliseren maar geen effect hebben op fijnstof. Vocht wordt niet afgevangen bij recirculatie.

 

Om vet op te vangen, is een vetfilter nodig. De efficiëntie van een vetfilter wordt aangeduid met een klasse-indeling van A tot G, waarbij een hogere klasse meer vet kan opvangen. De meeste vetfilters zijn gemaakt van metaal en kunnen eenvoudig gereinigd worden in de vaatwasmachine.

Fijnstof wordt afgevangen door speciale fijnstoffilters. Het stof blijft achter op het filtermateriaal. De meeste fijnstoffilters hebben een rendement van maximaal 75 procent en hebben doorgaans een levensduur van maximaal een jaar. De consumentenprijs voor een nieuw (universeel) filter varieert van 10 tot 30 euro.

Koolstoffilters worden gebruikt om geuren te neutraliseren. De kwaliteit van een koolstoffilter hangt af van de hoeveelheid koolstof die het bevat. Voor een optimale werking moet een koolstoffilter regelmatig worden vervangen.

Sommige afzuigkappen maken gebruik van een monoblockfilter voor geurabsorptie. Dit type filter presteert beter dan een standaard koolstoffilter en kan zelfs visgeuren neutraliseren. Een monoblockfilter heeft een levensduur van ongeveer 900 kookuren (3 tot 5 jaar).

ATAG en TNO hebben de combifilterbox ontwikkeld, een gecombineerd filter voor geuren en fijnstof. Er zijn verschillende filters verkrijgbaar voor zowel afzuigkappen als downdraft-afzuigsystemen.